Hè quaranta ans, era majoria deth professorat dera Val d’Aran, inicièrem un camin ena escòla aranesa (escòla en aranés) que consideràuem pedagogicament eth milhor entara educacion des mainatges, entara sua formacion, e qu’ath madeish temps ère bon entà conservar era lengua dera tèrra. Es actors principaus d’aqueri aconteishements èrem es mèstres, es professionaus que dissenhèrem d’acòrd damb era escòla catalana eth modèl qu’auie coma base d’aprenentatge er emplec dera lengua pròpia. Era escòla qu’auem ara seguís emplegant er occitan coma lengua base.
Camila Marvin qu’a hèt un estudi etnografic dera escòla aranesa pendent tot un cors escolar detècte qu’as escòles, les falte eth supòrt, era coordinacion dera administracion. Camila explique qu’es frontères dera lengua existissen ena escòla.
I a ua baisha avaloracion dera lengua pròpia d’Aran qu’arribe as punts de non èster presenta entar arraïcsament des migrants, des adults; es immigrants aprenen catalan entà poder hèr eth sòn procés administratiu d’arraïcsament, però non aprenen occitan. Falhe era administracion. Ei ua error deth sistèma!
Entre es assistents ath talhèr deth 18 de junh, en IEA-AALO, dirigit per Camila entà valorar eth sòn estudi i ère Angelina Cases, professora jubilada, Conselhèra Generau d’Aran e membre der Institut d’estudis Aranesi-Acadèmia aranesa dera lengua occitana e Conselhèra Generau d’Aran. Comentèc que siguec en ua classa der Institut d’Aran ena que i auie quate alumnes conscienciats pera lengua occitana e quinze as que non les interessaue. E non se ve un procés peth qu’aguesti quinze posquen cambiar d’actitud. Ei ua mòstra dera realitat dera escòla.
En talhèr tanben i ère Miquèu Segalàs, antic professor d’aranés en Institut d’Aran e president dera Seccion aranesa der IEA-AALO: “I a ua falta d’avaloracion der occitan ath deuant deth castelhan e catalan. Ei pòc valorat pes madeishi aranesi que pensen que ja n’i a pro damb parlar-lo en casa e que non cau que sigue ena escòla”. Des efèctes de tot açò es ges ues actuacions pòc convençudes, timides…
Camila senhale solucions: “Serie interessant qu’as trabalhadors temporèrs e as immigrants se les podesse hèr ua immersion en aranés; sonque dus o tres dies, ja serie un bon pas”.
A Camila que parle correctament aranés e que l’emplegaue enes classes li an dit “tu ès des bones, ès er esfòrç per parlar era lengua dera tèrra, però i a molta gent, e professors, que non ac hèn”. Ei un des problèmes!
I a mèstres ena Val d’Aran, venguts de delà, qu’an dificultats entar accés ara viuenda, problèma extens, e açò provòque ua manca d’implicacion, non dan valor ara lengua e s’acabe senten en tot eth projècte.
Camila a compartit es reflexions damb era comunitat. “Hè dus dies hi un talhèr en Aran Escotam e cream. Sonque i auie adults; non i auie mainadèra. Voi tornar tath còle entà compartir es reflexions damb era mainadèra”. Calerà veir que li transmeten, però tot indique qu’es mainatges responen a ua manca d’interès pera lengua pròpia. Calerà cercar era forma d’interessar-les, però ad aguesta mancança s’ahig es dificultats que ja patissen bères disciplines coma es matematiques entà mantier eth nivèu qu’auien en passat. Eth professorat ei excessivament controlat, mediatizat e es administracions prenen decisions contradictòries e continuament cambiantes. I a un cèrt “caos”. I e en tota era escòla europèa.
Eth dia 20 en IEC Jòrdi Suïls asseguraue que “i a ua indiferéncia des adolescents envèrs era lengua occitana; abans era militància ère mès grana; quan es pares d’aguesti adolescents èren joeni auien mès interès pera lengua”.
En aqueth temps eth papèr deth professor ère mès considerat; era sua autonomia ère major. Aquerò possibilitaue major implicacion. Auíem “bona fe”, però eth professorat d’ara tanben a “bona fe”. Lo que non a eth professorat ara ei era confiança deth miei e des administracions. Son continuament interpellats pera societat. Me diguie, hè uns ans, un cargue educatiu, de qui amagarè eth nòm, qu’era autonomia deth professorat se pèrd, maugrat que se parle dera aparenta major autonomia des centres; açò ei cada dia mès un sistèma militarizat; cau seguir es manaments.
Hè quaranta ans construïem ua societat naua, volíem cambiar es causes e hègem, mos botjàuem, parlàuem… e ara eth professorat a, subertot, d’obedir, hèr informes, programacions, avaluacions condicionades, someter-se a contròls, auditories… Ditz Camila que “se parle fòrça de dar valor, però bric d’empoderar; cau dar poder as protagonistes”. E ara administracion massa soent se li acodís qu’era formacion deth professorat ei insufisenta… Non ei cèrt! Non ei eth problèma! Un mèstre ei quauquarren mès qu’un transmissor de coneishements.
Enes intervencions deth dia 18 e 20 de junh se manifestèc repetidament era manca d’interès e d’actuacions dera Generalitat e deth Conselh Generau d’Aran as que se senhale coma responsables dera confosa e pòc rentabla situacion lingüistica que se viu ena escòla aranesa.
