Non coneishem encara es resultats dera enquesta d’emplecs lingüistics EULP. Comence seteme e volem creir qu’ena represa deth cors non tardaràn en gésser. Serà eth moment d’èster critics; er estat dera lengua non ei bon e segurament es institucions aurien de hèr fòrça mès. Entretant aguest ostiu, en Aran, auem presenciat un creishement d’actes hestius ath torn der occitan, però contràriament tanben auem assistit a un menor emplec dera lengua enes actes institucionaus, enes cartèls des hèstes majors…
Era Pujada ath pòrt de Salau, eth passat dia 3 d’agost, mantenguec eth ton hestiu e reivindicatiu des darrèrs 37 ans: bandères occitanes e catalanes e cants allosius as dues cultures ampliren era montanha. Eth discors mès reivindicatiu e compromés d’aguest ostiu ena Val d’Aran e es sòns entorns l’ac deuem a Annie Wolf, presidenta der IEO d’Arieja. En Pòrt de Salau ath deuant de mès de 400 persones diguec que: «… le vent de la pour ven mès fòrt que le vent de la montanha. E dins aquel rambalh, la lenga, la cultura, la transmission, le sens collectiu…, tot aquo ne patís». S’adrecèc as catalans: «… en çò vòstre, l’usatge social del català fa enrè… Mas malgrat tot, le catalan dispausa encara de mejans fòrts, d’una volontat política regionala e d’estructuras solidas». E analisèc era situacion der occitan: «… en çò nòstre l’escòla s’ensenha pas pro [l’occitan], se’n parla pas dins l’administracion, les medias ne fan pas cas, la cultura e los artistas son pas sostenguts. De l’occitan, l’economia se’n trufa, la societat le troba inutil…». Però deishèc un messatge de non conformar-mos: «…la montanha es pas una barralha; es un lòc de rescontre… per dire que sem encara vius… Nos cal bastir, crear, parlar, partejar. Cal pas esperar que le monde càmbie; le cal començar de cambiar».
Eth darrèr dimenge de juriòl era Corsa Aran per sa lengua mantenguec eth sòn acostumat format. En discors dera Presidenta, Imma Caubet, hec insisténcia en besonh dera proteccion der occitan aranés, pera sua feblesa e especiaument en besonh d’ua major implicacion dera Corporacion Catalana de Mieis Audiovisuaus.
Aguest ostiu a estat un moment de trobada en celebracions de hèsta, en hestivaus vinculats en cèrta forma ara nòsta cultura. I an agut, au mens, tres hestivaus. Eth Terson, promoigut peth Conselh Generau d’Aran, ath torn dera Hèsta d’Aran deth 17 de junh. En aguesta segona edicion mos aportèc musiques de procedéncies diuèrses, tanben occitanes, e referéncies gastronomiques. Eth dusau hestivau l’organizèc er Ajuntament de Naut Aran, damb eth nòm de Sons dera Garona. N’a estat era tresau edicion, deth 7 ath 10 d’agost e a mès de musiques d’ací e de delà i a auut bèra auta activitat coma explics de condes, talhèr de cant… E eth tresau hestivau, Pòble Viu, a estat aguest cap de setmana en Vilac. Ei organizat per Stereo Val e Perifèria Culturau, ena sua quatau edicion. Pòble Viu a compdat damb musiques, totes occitanes, conferéncies, debats, talhèrs, cites gastronomiques…
Er increment de hestivaus e de hèstes ei destacable.
E ath delà de mès en mès i an grops musicaus dera Val d’Aran que s’atrevissen a hèr pèces en aranés, bèra hèsta major a organizat bals populars damb musica d’Aran, s’an vist concèrts esporadics de grops venguts de dehòra que canten en occitan… Era musica en occitan creish e aguest ei un bon simptoma, sense desbrembar que tanben se convertís en un signe dera manca de preséncia sociau: lo darrèr que quede, quan ja non i a lengua, ei era musica.
E en encastre des anecdòtes, eth President Jòrdi Pujol, que ja compde damb 95 ans, ara fin de juriòl, visitèc era Val d’Aran, e ath delà de trobar-se damb amics e de passejar peth país volec visitar era Acadèmia aranesa dera lengua occitana e conversar sus er estat der occitan. Non podí èster ena trobada e me sap grèu, però m’a tornat ara memòria ua passatge. En ocasion qu’èra de visita, en Parlament de Catalonha, hè 23 ans, Pujol gessec deth grop damb eth qu’ère entorat e s’adrecec entà a on jo èra entà plantejar-me ua qüestion: «fa 20 anys vàrem prendre la decisió d’adoptar unes normes ortogràfiques per a l’aranès que eren diferents de les que s’havien utilitzat fins aquell moment. Hi va haver unes cèrtes protestes. Creus que ens vàrem equivocar?». Me quedè sorprés e estonat. Se referie ad aqueth moment en que s’aprovèren es normes ortografiques, en 1983, diferentes as que s’auien emplegat enquia alavetz. Sonque sabí contestar que non, d’ua forma cuerta e qu’era adopcion des normes ortografiques mos auien permés d’interrelacionar-mos culturaument damb era rèsta d’Occitània e non quedar aislats. Me responec que se quedaue satisfèt. Ei sonque ua anecdòta, però me semble bon de fixa-la en aguest escrit.
Aguest seteme auríem de conéisher es resultats dera EULP der occitan. Es deth catalan se coneisheren a miei hereuèr passat. Pr’amor de qué es der occitan pòrten sies mesi d’endarreriment? Qué passe? Qui ac arture? En parlaram!
